W katalogu prezentowane są wybrane najcenniejsze eksponaty związane z historią Powstania Wielkopolskiego 1918-1919 z kolekcji Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości i Muzeum Narodowego w Poznaniu.
Rycina: „Rydzyna”
Sygnatura: WMN/Sz/002168
Typ: Grafika pejzażowa (widok historyczny)
Material: Papier
Technika: litografia tonowana
Wymiary: wys.: 31,6 cm; sze.: 45 cm
Opis:
Litografia na podstawie rysunku Napoleona Ordy pochodząca z „Albumu widoków przedstawiających miejsca historyczne Księstwa Poznańskiego i Prus Zachodnich”, wchodzącego w skład „Albumu widoków historycznych Polski” (seria V). Litografie wchodzące w skład albumu wykonano w zakładzie Maksymiliana Fajansa w Warszawie. Rysunki na kamień litograficzny przeniósł Alojzy Misierowicz.
Napoleon Mateusz Tadeusz Orda herbu Orda (1807-1883) był autorem ponad tysiąca akwarel i rysunków przedstawiających zabytkowe miejsca na ziemiach polskich, stworzonych w latach 1872–1880, które obecnie są jedynym źródłem dokumentującym wygląd setek rezydencji i innych zabytkowych budowli.
Rycina: „Winnagóra”
Sygnatura: WMN/Sz/002170
Typ: Grafika pejzażowa (widok historyczny)
Material: Papier
Technika: litografia tonowana
Wymiary: wys.: 31,3 cm; sze.: 44,5 cm
Opis:
Litografia na podstawie rysunku Napoleona Ordy pochodząca z „Albumu widoków przedstawiających miejsca historyczne Księstwa Poznańskiego i Prus Zachodnich”, wchodzącego w skład „Albumu widoków historycznych Polski” (seria V). Litografie wchodzące w skład albumu wykonano w zakładzie Maksymiliana Fajansa w Warszawie. Rysunki na kamień litograficzny przeniósł Alojzy Misierowicz.
Napoleon Mateusz Tadeusz Orda herbu Orda (1807-1883) był autorem ponad tysiąca akwarel i rysunków przedstawiających zabytkowe miejsca na ziemiach polskich, stworzonych w latach 1872–1880, które obecnie są jedynym źródłem dokumentującym wygląd setek rezydencji i innych zabytkowych budowli.
Rycina: „Kruświca nad jeziorem Gopłem” [Kruszwica]
Sygnatura: WMN/Sz/002166
Typ: Grafika pejzażowa (widok historyczny)
Material: Papier
Technika: litografia tonowana
Wymiary: wys.: 31,3 cm; sze.: 45 cm
Opis:
Litografia na podstawie rysunku Napoleona Ordy pochodząca z „Albumu widoków przedstawiających miejsca historyczne Księstwa Poznańskiego i Prus Zachodnich”, wchodzącego w skład „Albumu widoków historycznych Polski” (seria V). Litografie wchodzące w skład albumu wykonano w zakładzie Maksymiliana Fajansa w Warszawie. Rysunki na kamień litograficzny przeniósł Alojzy Misierowicz.
Napoleon Mateusz Tadeusz Orda herbu Orda (1807-1883) był autorem ponad tysiąca akwarel i rysunków przedstawiających zabytkowe miejsca na ziemiach polskich, stworzonych w latach 1872–1880, które obecnie są jedynym źródłem dokumentującym wygląd setek rezydencji i innych zabytkowych budowli.
Pocztówka: Rynek w Krotoszynie, ok. 1945
Sygnatura: WMN/Z/001035
Typ: Pocztówki / widokówki
Material: karton
Technika: druk barwny
Wymiary: wys.: 9 cm; sze.: 14 cm
Opis:
Widokówka – przedmiot o charakterze pamiątkarskim, druk barwny na kartonie, wykonana ze zdjęcia, sygnowana drukiem: «R. Raetzer’s Buchhandlung, Krotoschin», oznaczona stemplem pocztowym: «Krotoschin 9.11.18.» adresowana do rodziny Bryłka. Na rewersie znajduje się odręczny tekst, na płaszczyźnie czołowej drukowany napis: «Krotoschin. Ring». Widokówka przedstawia dwie pierzeje rynku zabudowane piętrowymi kamienicami, które w części parterowej posiadają rzędy markiz. Z lewej strony widoczny fragment prawdopodobnie budynku ratusza .Na pierwszym planie, na płycie rynku stoi latarnia, a obok niej widoczny jest jadący wóz konny.
Rycina barwna: „Rombczyn” [Rąbczyn]
Sygnatura: WMN/Sz/002180
Typ: Grafika pejzażowa
Material: Papier
Technika: litografia barwna
Wymiary: wys.: 29 cm; sze.: 36 cm
Opis:
Litografia pochodząca z XIX-wiecznego dzieła zatytułowanego: „Wiejskie dwory, pałace i rezydencje szlachty pruskiej, wraz z rodziną królewską, rezydencjami letnimi, ogrodami przypałacowymi, artystycznie wykonane, z kolorowymi ilustracjami i tekstem w okresie 1857-1883” (tłumaczenie z oryginału). Wydany przez Alexandra Dunckera w Berlinie zbiór liczy 16 tomów i zawiera 960 litografii, spośród których ok. 371 przedstawia pałace i rezydencje w obecnych granicach Polski. Na prezentowanej grafice widoczny jest dwór w Rąbczynie (obecny powiat wągrowiecki).
Rycina barwna: „Treben” [Trzebiny]
Sygnatura: WMN/Sz/002177
Typ: Grafika pejzażowa
Material: Papier
Technika: litografia barwna
Wymiary: wys.: 28,5 cm; sze.: 36,5 cm
Opis:
Litografia pochodząca z XIX-wiecznego dzieła zatytułowanego: „Wiejskie dwory, pałace i rezydencje szlachty pruskiej, wraz z rodziną królewską, rezydencjami letnimi, ogrodami przypałacowymi, artystycznie wykonane, z kolorowymi ilustracjami i tekstem w okresie 1857-1883” (tłumaczenie z oryginału). Wydany przez Alexandra Dunckera w Berlinie zbiór liczy 16 tomów i zawiera 960 litografii, spośród których ok. 371 przedstawia pałace i rezydencje w obecnych granicach Polski. Na prezentowanej grafice widoczny jest pałac w Trzebinach (obecny powiat leszczyński).
Rycina barwna: „Jarocin”
Sygnatura: WMN/Sz/002184
Typ: Grafika pejzażowa
Material: Papier
Technika: litografia barwna
Wymiary: wys.: 28,5 cm; sze.: 39 cm
Opis:
Litografia pochodząca z XIX-wiecznego dzieła zatytułowanego: „Wiejskie dwory, pałace i rezydencje szlachty pruskiej, wraz z rodziną królewską, rezydencjami letnimi, ogrodami przypałacowymi, artystycznie wykonane, z kolorowymi ilustracjami i tekstem w okresie 1857-1883” (tłumaczenie z oryginału). Wydany przez Alexandra Dunckera w Berlinie zbiór liczy 16 tomów i zawiera 960 litografii, spośród których ok. 371 przedstawia pałace i rezydencje w obecnych granicach Polski. Na prezentowanej grafice widoczny jest pałac w Jarocinie – główna siedziba rodowa wielkopolskiej rodziny Radolińskich herbu Leszczyc. Zaprojektowana została w stylu angielskiego neogotyku przez pruskiego architekta królewskiego Friedricha Augusta Stülera na zlecenie Władysława Radolińskiego. Wzniesiono ją w latach 1848-1865.
Płaskorzeźba – „Pogoń”
Sygnatura: WMN/H/000970
Typ: Rzeźba / płaskorzeźba
Material: gips
Technika:
Wymiary: wys.: 37 cm; sze.: 33 cm
Opis:
Tarcza herbowa litewskiej Pogoni z napisem „Członkowie Towarzystwa Młodych Przemysłowców w Poznaniu 9.11.1887” z 1887 roku. Prawdopodobnie wykonana została jako pamiątka zjazdu przemysłowców. Tarcza herbowa litewskiej Pogoni świadczyć może o poczuciu łączności Wielkopolan z innymi przedrozbiorowymi ziemiami polskimi.
Lufa armaty fortecznej z pierwszej połowy XIX wieku, kaliber 90mm
Sygnatura: WMN/MU-P/000001
Typ:
Material: żelazo
Technika: odlew
Wymiary: wys.: 168 cm
Opis:
Armata żelzana wyprodukowana w Szwecji w Finspång 1833; No.107, kaliber 90mm (6 funtowa). Jej stan zachowania wskazuje, że w przeszłości była zakopana do połowy w ziemi, służąc prawdopodobnie jako ozdobny słupek.
Tłok pieczętny z godłem Wielkiego Księstwa Poznańskiego
Sygnatura: WMN/H/001103
Typ: Przybory kancelaryjne / pieczęcie
Material: stop metali, drewno
Technika: odlew
Wymiary: wys.: 9,5 cm; sze.: 4 cm
Opis:
Na tłoku pieczętnym został wyryty herb Wielkiego Księstwa Poznańskiego – tarcza z Orłem Białym na piersiach Orła pruskiego pod koroną królewską. W otoku napis: „Kr(ólewska) Pr(uska) Pieczęć Komissyyn.” i to samo w jęz. niemieckim. Po upadku Napoleona, na kongresie wiedeńskim z terenów Wielkopolski utworzono Wielkie Księstwo Poznańskie. Pieczęć należała do organu państwowego wyższej rangi, gdyż w sąsiednim Królestwie Polskim komisjami nazywano późniejsze ministerstwa. Działająca po 1815 r. komisja immediacyjna (immediat commmission) budowała zręby nowej struktury urzędniczej. W państwie pruskim napisy na pieczęciach bywały lakoniczne, bez podawania pełnych nazw. Zwraca uwagę duży format tłoka pieczęci. W drukowanym katalogu pieczęci zachowanych w archiwum w Poznaniu znajduje się jedynie mała pieczątka tego urzędu. Zachowana oryginalna rączka.
Medal jubileuszowy cesarza Wilhelma I z 1897 r., wybity z okazji setnej rocznicy urodzin cesarza; od
Sygnatura: WMN/M/001280/0002
Typ: Falerystyka / odznaczenia obce
Material: mosiądz
Technika: sztancowanie
Wymiary: śr.: 4 cm
Opis:
Medal jubileuszowy cesarza Wilhelma I z 1897 r., wybity z okazji setnej rocznicy urodzin cesarza odznaczenie popularnie zwane „Medalem stulecia”. Medal przyznawany był dla urzędników państwowych i uniwersyteckich, a także dla wszystkich oficerów, podoficerów, wojskowych niemieckiej armii, marynarki wojennej i wojsk kolonialnych (Schutztruppe 1891-1918), którzy byli w służbie wojskowej w momencie ustanowienia medalu. Odznaczenie wręczano również weteranom wojennym z XIX wieku: 1813-1815, 1848-1849, 1864, 1866, 1870-1871. Medal noszony był na lewej stronie munduru lub marynarki na żółtej jedwabnej wstążce o szerokości od 30 do 40 mm (w zależności od producenta). Największym wytwórcą odznaczeń była berlińska firma L.Ostermann Otto Oertel.
Medal pruski za zasługi dla państwa III klasy – Preussen. Allgemeines Ehrenzeichen
Sygnatura: WMN/M/001280/0003
Typ: Falerystyka / odznaczenia obce
Material: srebro
Technika: sztancowanie
Wymiary: śr.: 4 cm
Opis:
Medal pruski za zasługi dla państwa III klasy – Preussen. Allgemeines Ehrenzeichen/ Preussen.Medal został ustanowiony w 1810 roku przez króla Fryderyka Wilhelma III – i aż do 1918 roku wybijany z jego inicjałami. Nadawany za różne zasługi cywilne osobom, które nie kwalifikowały się do odznaczenia orderem. Jest to jedno z najdłużej nadawanych odznaczeń Królestwa Prus. Na awersie znajdują się inicjały FWR III, na rewersie napis VERDIENST UM DEN STAAT otoczony wieńcem wawrzynu. Do medalu jest przypisana jedwabna wstążka złożona wg wzoru austriackiego w trójkąt, barwy białej z pomarańczowymi pasami po bokach.
Krzyż pamiątkowy bitwy pod Sadową 1866 r. – Erinnerungskreuz Königgrätz 1866
Sygnatura: WMN/M/001280/0004
Typ: Falerystyka / odznaczenia obce
Material: mosiądz
Technika: sztancowanie
Wymiary: wys.: 3,5 cm; sze.: 3,5 cm
Opis:
Krzyż pamiątkowy bitwy pod Sadową 1866 r. – Erinnerungskreuz Königgrätz 1866. Odznaczenie dla uczestników wojny prusko-austriackiej, ustanowione 20.09.1866 przez króla Wilhelma I. Krzyż nadawano żołnierzom walczącym w zwycięskiej dla Prus bitwie pod Königgrätz – Sadową (3. lipca 1866). Krzyż jest niemal identyczny do odznaczenia nadawanego w tym samy czasie do Krzyża Armii Menu dla jednostek walczących w Turyngii i Południowych Niemczech. Na awersie w ramiona krzyża wplecione liście wawrzynu, w środku orzeł pruski, na ramionach krzyża Königgrätz DEN 5 JULI 1866. Na rewersie znajdują się inicjały RW wokół napis PREUSSENS SIEGREICHEM HEERE, na ramionach krzyża GOTT MIT IHM WAR UNS SEI DIE EHRE. Krzyż na jedwabnej czarnej wstążce z pasami żółtym i białym po bokach.
Medal pamiątkowy za wojnę prusko-francuską 1870-1871 dla kombatantów – Kriegsdenkmünze 1870/71 (für
Sygnatura: WMN/M/001280/0005
Typ: Falerystyka / odznaczenia obce
Material: mosiądz
Technika: sztancowanie
Wymiary: śr.: 3 cm
Opis:
Medal pamiątkowy za wojnę prusko-francuską 1870-1871 dla kombatantów – Kriegsdenkmünze 1870/71 (für Kämpfer)/ Medal dla uczestników Wojny francusko-pruskiej. Ustanowiony 20.05.1871 przez Cesarza Wilhelma I. Wersja dla kombatantów, medal wybity z brązu uzyskanego z przetopionych armat przeciwnika. Na awersie w centralnej części DEM SIEGREICHEN HEERE wokół napis GOTT WAR MIT AUS IHM FEI DIE EHRE, na rewersie krzyż z promieniami wewnątrz ramion, na środku napis: 1870/ 1871. Na rancie napis AUS EROBERTEM GESCHÜTZ (ze zdobytych armat).
Uczestnicy zbrojnej walki o niepodległość narodu w 1863/64. Pamiątka z obchodów jubileuszowych w Poz
Sygnatura: WMN/Z/001289
Typ: Fotografia zbiorowa
Material: Papier
Technika: Odbitka fotograficzna
Wymiary: wys.: 45,2 cm; sze.: 60 cm
Opis:
Weterani z Wielkopolski, uczestnicy Powstania Styczniowego z 1863/64. Zdjęcie z 22 stycznia 1913, wykonane w Poznaniu.
Rycina portret Hipolita Cegielskiego zamieszczona w Kalendarzu Ilustrowanym Astronomiczno-Gospodarsk
Sygnatura: WMN/A/004572
Typ: Grafika prasowa, Grafika portretowa
Material: papier
Technika: Druk
Wymiary: wys.: 27,4 cm; sze.: 18,3 cm
Opis:
Portret i wspomnienie Hipolita Cegielskiego to jedna kartka z Kalendarza Ilustrowanego Astronomiczno-Gospodarczego na rok 1869 pod redakcją Jana Jaworskiego. Portret umieszczony na stronie 89, wokół treść odnosząca się do rozkładu linii kolejowych. Na stronie 90 jeden akapit poświęcony niedawno zmarłemu Hipolitowi Cegielskiemu, dalej informacje techniczne o walorach asfaltu.
Biżuteria patriotyczna – broszka z łańcuszkiem i kłódką
Sygnatura: WMN/H/001067
Typ: Ubiór / dodatki / biżuteria patriotyczna
Material: stop metali
Technika: sztancowanie
Wymiary: wys.: 1,5 cm; sze.: 4,5 cm
Opis:
Broszka z łańcuszkiem i kłódką. Broszka w formie fragmentu łańcucha z kłódką w kształcie serca ozdobioną liśćmi bluszczu. Biżuteria sentymentalna (będąca symbolem wiecznej miłości) w Polsce pod zaborami obdarzona była także treściami patriotycznymi (kajdany, kłódka to niewola, bluszcz symbol życia wiecznego i nadziei na odrodzenie).
Biżuteria patriotyczna broszka patriotyczna z trójpolową tarczą herbową z herbami Polski, Litwy i Ru
Sygnatura: WMN/H/001068
Typ: Ubiór / dodatki / biżuteria patriotyczna
Material: srebro
Technika: Metalurgia Odlew
Wymiary: wys.: 1,8 cm; sze.: 4,8 cm
Opis:
Broszka patriotyczna z trójpolową tarczą herbową z herbami Polski, Litwy i Rusi, zwieńczona koroną w formie klamry pasa góralskiego – Broszka w formie prostokątnego pasa góralskiego z parzenicą po obu stronach. Na środku jako klamra pasa trójpolowa tarcza heraldyczna z herbami Polski, Litwy i Rusi.
Biżuteria patriotyczna – broszka żałobna XIX-XX w.
Sygnatura: WMN/H/001066/1 – 2
Typ: Ubiór / dodatki / biżuteria patriotyczna
Material: szkło, metal, skóra
Technika: szycie
Wymiary: wys.: 3,4 cm; sze.: 4,3 cm
Opis:
Broszka żałobna XIX- XX w. Broszka owalna z naszytymi koralikami z barwionego na czarno szkła. Na środku jeden duży koralik w kształcie ostrosłupa dookoła mniejsze. Na rewersie przerdzewiała agrafka z niewyraźną sygnaturą. Jest to typowa broszka mody kobiecej II połowy XIX wieku, noszona w okresie żałoby także dla wyrażenia uczuć patriotycznych.
Mapa Prus Południowych
Sygnatura: WMN/A/004643
Typ: Kartografia / mapy
Material: papier, płótno
Technika: miedzioryt
Wymiary: wys.: 272 cm; sze.: 209 cm
Opis:
Wielkoformatowa mapa Prus Południowych (prowincja Królestwa Prus istniejąca w latach 1793-1807 na części ziem uzyskanych po rozbiorach Rzeczypospolitej), autorstwa Davida Gilly’ego, wyd. S. Schropp u. Comp., Berlin 1802-1803. Mapa podzielona jest na 13 sekcji, każda z nich opisana na verso nazwami największych miejscowości. Do całości dołączony niewielki arkusz przedstawiający pomniejszoną wersję mapy. Całość umieszczona w tekturowym etui. Podstawowym celem tejże mapy było usprawnienie zarządzania nowymi prowincjami, zwłaszcza w zakresie dostarczania poczty.
Medal – Zerboni di Sposetti – prezes Rejencji Pruskiej w Wielkim Księstwie Poznańskim
Sygnatura: WMN/M/001270
Typ: Medalierstwo / medale upamiętniające
Material: brąz
Technika: odlew
Wymiary: śr.: 4,2 cm
Opis:
Medal pamiątkowy z wizerunkiem Joseph von Zerboni di Sposetti – w latach 1815-1824 naczelnego prezesa Wielkiego Księstwa Poznańskiego.
Ryngraf poznańskiego Sokoła – tarcza zwieńczona orłem z rozportartymi skrzydłami. Poniżej portret kr
Sygnatura: WMN/M/001272
Typ: Medalierstwo / ryngrafy
Material: stop metali
Technika: odlew
Wymiary: wys.: 14,5 cm; sze.: 15 cm
Opis:
Ryngraf w formie tarczy uwieńczonej sokołem trzymającym w szponach ciężarek – symbolem Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Poniżej znajduje się tarcza z wizerunkiem Bolesława Chrobrego, po bokach której umieszczone zostały sztandary zwieńczone wizerunkiem sokoła – po trzy z każdej strony tarczy. W dolnej części ryngrafu widoczny jest herb Poznania z gałązką dębu po lewej stronie i gałązka oliwną po prawej.
Album: Wojsko Polskie w roku 1831, przedstawione w 10 obrazach według rysunków Władysława Mottego.
Sygnatura: WMN/Sz/002161
Typ: Grafika historyczna
Material:
Technika: drzeworyt
Wymiary: wys.: 41,5 cm; sze.: 33,5 cm
Opis:
Album „Wojsko Polskie w roku 1831” zawiera 10 drzeworytów, ręcznie kolorowanych wykonanych według rysunków Władysława Mottego, z dodaniem krótkiej historii wojskowości polskiej i działań wojennych w roku 1831. Oprawa współczesna, introligatorska, na licu złocona tytulatura oraz tłoczony na sucho orzeł. Wewnątrz w osobnej przegródce – oryginalny tekst (32 s.).
Notes Drużyny Skautowej im. Józefa Poniatowskiego w Inowrocławiu 1913 – 1915
Sygnatura: WMN/A/004782
Typ:
Material: papier, płótno
Technika: pismo odręczne
Wymiary: wys.: 13,5 cm; sze.: 8,4 cm
Opis:
Notes Drużyny Skautowej Ks. Józefa Poniatowskiego w Inowrocławiu z lat 1913-1915 (pierwotnie notes „Tow. Uczni Handlowych w Inowrocławiu”)
Broszura – Odezwa Komitetu Prowincjonalnego Wyborczego na W. Ks. Poznańskie, Nauka o wyborach, str.1
Sygnatura: WMN/A/004600
Typ: Druki zwarte i ciągłe / broszury informacyjne
Material: papier
Technika: litografia
Wymiary: wys.: 20,5 cm; sze.: 13,5 cm
Opis:
Dokument dotyczący życia w Wielkim Księstwie Poznańskim