W katalogu prezentowane są wybrane najcenniejsze eksponaty związane z historią Powstania Wielkopolskiego 1918-1919 z kolekcji Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości i Muzeum Narodowego w Poznaniu.
Fotografia dziewięciu żołnierzy w zimowych mundurach Wojska Polskiego, przy lekkim karabinie maszyno
Sygnatura: WMN/MPW/000452
Typ: Fotografia zbiorowa
Material: papier fotograficzny
Technika: Techniki fotograficzne
Wymiary: wys.: 89 mm; sze.: 140 mm
Opis:
zdjęcie nierozpoznanego oddziału Armii Wielkopolskiej na froncie wojny polsko-bolszewickiej. Żołnierze pozują na tle drewnianej chaty, wśród prezentowanego uzbrojenia widoczny lekki karabin maszynowy Maxim MG-08/15.
Fotografia: uzbrojenie zdobyte na bolszewikach przez 2 Pułk Strzelców Wielkopolskich w dniu 4 czerwc
Sygnatura: WMN/Z/002206
Typ: Fotografia plenerowa
Material: papier fotograficzny
Technika: Odbitka fotograficzna / czarno-biała
Wymiary: wys.: 8,7 cm; sze.: 13,7 cm
Opis:
Zdobycze militarne m.in. 2 pułku Strzelców Wielkopolskich z ofensywy na Kijów w kwietniu 1920 roku.
Czapka rogatywka oficera strzelców (piechoty) Wojsk Wielkopolskich, Wielkopolska
Sygnatura:
Typ: Ubiór /
Material: drelich
Technika:
Wymiary:
Opis:
Czapka wykonana z niemieckiego sukna mundurowego, według wzoru wprowadzonego przepisem określonym w „Załączniku do rozkazu dziennego Dowództwa Głównego Sił Zbrojnych w b. zaborze pruskim nr 17 z 22 I 1919 r. w sprawie opisu umundurowania piechoty i artylerii. Odstępstwem od wzoru jest orzeł wykonany wg wz. 1917 dla Polskiej Siły Zbrojnej”. Brak obrączek – oznak stopnia na rozetce i srebrnych przesuwek na podpince. Podpinka prawdopodobnie wtórna. Mundury wielkopolskie noszono aż do ich całkowitego zużycia jeszcze podczas wojny 1920 r. i w początkach roku 1921, kiedy ostatecznie zostały zastąpione mundurem Wojska Polskiego. W latach późniejszych, same czapki często były używane przez uczestników powstania, jako element ubioru kombatanckiego, zastępujący umundurowanie. Ich niemal doszczętne zniszczenie nastąpiło w latach okupacji niemieckiej, kiedy to za samo posiadanie polskiego umundurowania wojskowego, kombatanckiego i paramilitarnego, groziły surowe kary, do kary śmierci włącznie. Zachowane z narażeniem życia pojedyncze egzemplarze ulegały zniszczeniu jeszcze po wojnie, w pierwszych latach Polski Ludowej, kiedy Powstanie Wielkopolskie nie cieszyło się uznaniem władz. Stąd czapki wzoru noszonego w Wojskach Wielkopolskich są dziś niezwykle rzadkie w kolekcjach muzealnych. Czapka została uroczyście przekazana do zbiorów Wielkopolskiego Muzeum Wojskowego Oddział Muzeum Narodowego w Poznaniu przez Wojewodę Wielkopolskiego Andrzeja Nowakowskiego 10 lutego 2005 r.
Czapka prawdopodobnie pochodzi z końca 1919 roku, właściciel oraz pochodzenie nieznane. Opowieść wokół znaczenia i roli Wojsk Wielkopolskich, sformowanych w okresie powstania wielkopolskiego, których oddziały i żołnierze następnie w latach 1919-1921 walczyli na praktycznie wszystkich frontach walk o granice Drugiej Rzeczypospolitej (o Lwów i Galicje Wschodnią, o Wilno, w ofensywie Kijowskiej oraz bitwach warszawskiej i niemeńskiej, w powstaniach śląskich, zajmowali Pomorze). W tych latach stanowili oni około 25-30 procent całych polskich sil zbrojnych, a jednocześnie byli to w nich żołnierze najlepiej wyszkoleni (w tym w obsłudze nowoczesnej broni, co wielu wyniosło ze służby w armii niemieckiej na frontach I wojny światowej), najbardziej zdyscyplinowani, a nawet najlepiej wyglądający i odżywieni. O tych ich zaletach wypowiadało się wielu dowódców w tym wodz naczelny Józef Piłsudski.
Odznaka Obrońcom Kresów Wschodnich „Orlęta” 1919 Stanisława Budzyńskiego.
Sygnatura: WMN/MPW/000583
Typ: Falerystyka / odznaczenia wojskowe
Material: tombak
Technika: bicie, patynowanie
Wymiary: wys.: 44 mm; sze.: 44 mm
Opis:
Odznaka pamiątkowa „Orlęta” Obrońcom Kresów Wschodnich 1919-1928. Odznaka pamiątkowa ustanowiona 18 marca 1921 roku przez gen. Tadeusza Rozwadowskiego, dowódcę Armii „Wschód”. Nadawana za obronę Lwowa oraz za walkę o Kresy Wschodnie w okresie od listopada 1918 do 1921 roku. Odznaka nadawana była osobiście przez gen. Rozwadowskiego wraz z patentem w formie dyplomu zawierającym jego podpis. Nadawania odznaki zaprzestano w 1928 roku wraz ze śmiercią gen. Tadeusza Rozwadowskiego – był jedyną uprawnioną osobą do jej przyznawania. Odznaka w formie krzyża, ramiona krzyża stylizowane w formie orląt w koronie z rozpostartymi skrzydłami, pomiędzy nimi promienie. W części centralnej okrągły medalion z herbem miasta Lwowa (brama miejska z otwartymi wrotami, w których stoi lew wsparty na dwóch tylnych łapach), w otoku medalionu napis „OBROŃCOM KRESÓW WSCHODNICH 1919”. Obecnie prezentowana na wystawie stałej MPW. Wśród zbiorów MPW jest także „destrukt” patentu odznaki pamiątkowej.
Krzyż Walecznych ze wstążką, nr 18923 nadany powstańcowi wielkopolskiemu Józefowi Kozaneckiemu (ur.
Sygnatura: WMN/MPW/000505
Typ: Falerystyka / odznaczenia wojskowe
Material: brąz
Technika: Metalurgia Bicie
Wymiary:
Opis:
Krzyż Walecznych ze wstążką, nr 18923 nadany powstańcowi wielkopolskiemu Józefowi Kozaneckiemu (ur. 1897); Polska, 1920.
Dyplom jubileuszowy ofiarowany Romanowi Wilkanowiczowi przez kolegów z Batalionu Śmierci, 20 styczni
Sygnatura: WMN/H/000971
Typ: Dokumenty / świadectwa i dyplomy
Material: papier
Technika: Techniki malarskie / akwarela
Wymiary: wys.: 42 cm; sze.: 32 cm
Opis:
Roman Tadeusz Wilkanowicz (1886-1933), syn powstańca styczniowego, dziennikarz, satyryk, wydawca (w tym czasopisma
satyrycznego „Pręgierz Poznański”, a także jeden z twórców i animatorów poznańskich kabaretów i szopek (Różowa kukułka,
Źdzebko i Klub szyderców). Jeden z organizatorów powstania wielkopolskiego i osób, które zdecydowanie dążyły do jego
wybuchu. Był niezbyt zdyscyplinowanym żołnierzem, co nieraz dowódcom sprawiało wiele kłopotów, więc nie przypadkiem
trafił do tzw. batalionu śmierci, oddziału złożonego z nieodpowiadających dowództwu powstania (także ze względów
politycznych) powstańców wielkopolskich, których w kwietniu 1919 roku skierowano do walk na odległą Wileńszczyznę.
Opowieść wokół postaci Romana Tadeusza Wilkanowicza – niepokornego artysty, satyryka, dziennikarza, wydawcy i przede
wszystkim patrioty oraz bohaterskiego żołnierza, a także ojca grafika – również Romana Tadeusza – który w II wojnie
światowej walczył w konspiracji a poległ w powstaniu warszawskim (obaj panowie z racji tych samych imion są notorycznie
myleni).
Niemiecka odłamkowa bomba lotnicza PuW 12,5 kg z okresu I wojny światowej
Sygnatura: WMN/MPW/000457
Typ: Militaria / amunicja i granaty
Material: stop metali
Technika: przemysłowa
Wymiary: wys.: 610 mm; sze.: 90 mm; gł.: 90 mm
Opis:
Niemiecka odłamkowa bomba lotnicza PuW 12,5 kg z okresu I wojny światowej.
Fotografia: armaty bolszewickie zdobyte przez 1 Pułk Strzelców Wielkopolskich, 1919
Sygnatura: WMN/Z/002204
Typ: Fotografia plenerowa
Material: papier fotograficzny
Technika: Odbitka fotograficzna / czarno-biała
Wymiary: wys.: 8,8 cm; sze.: 13,8 cm
Opis:
Zdobycze militarne m.in. 2 pułku Strzelców Wielkopolskich z ofensywy na Kijów w kwietniu 1920 roku.